ภาวะเร่งด่วนทางจมูก (Nose emergencies)

บทนำ

ภาวะเร่งด่วนทางจมูก (Nose emergencies) คือ โรคหรือภาวะผิดปกติทางจมูกที่ก่อให้ เกิดอาการผิดปกติรุนแรงฉับพลัน/เฉียบพลัน ที่ควรต้องได้รับการรักษาจากแพทย์อย่างรีบด่วน ทันที ซึ่งในบทความนี้จะกล่าวถึง ภาวะเร่งด่วนทางจมูกในเรื่องของ

• การตกเลือดกำเดา (Epistaxis)
• สิ่งแปลกปลอมเข้าจมูก (Nasal foreign body)
• และอุบัติเหตุต่อจมูก (Nose trauma)

การตกเลือดกำเดา (Epistaxis)

• การตกเลือดกำเดามีสาเหตุจากอะไร?

  สาเหตุการตกเลือดกำเดา มี 2 สาเหตุหลัก คือ สาเหตุเฉพาะที่ และสาเหตุทั่วไป

  • สาเหตุเฉพาะที่ ได้แก่
    • อุบัติเหตุในจมูก เช่น แคะจมูกรุนแรง หรือจากดั้งจมูกหัก หรือกระดูกใบหน้าแตกจากอุบัติเหตุ
    • การอักเสบและการติดเชื้อในจมูก เช่น จากโรคหวัด เนื่องจากสั่งน้ำมูกบ่อย และรุนแรง หลอดเลือดฝอยบริเวณเนื้อเยื่อของจมูกจึงแตกได้
    • มีสิ่งแปลกปลอมเข้าจมูก
    • เนื้องอกจมูก หรือ มะเร็งโพรงหลังจมูก
  • สาเหตุทั่วไป ได้แก่
    • โรคความดันโลหิตสูง
    • โรคหลอดเลือดแข็ง (Atherosclerosis)
    • โรคเลือด เช่น ภาวะเกล็ดเลือดต่ำ หรือโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาว
    • โรคทางพันธุกรรมบางชนิดที่เป็นสาเหตุให้มีเลือดออกง่าย เช่น ในโรค Hereditary hemorrhagic telangiectasia
    • โรคเรื้อรังบางโรค เช่น โรคตับแข็ง และโรคไตเรื้อรัง

• ปฐมพยาบาลการตกเลือดกำเดาอย่างไร?

  การปฐมพยาบาลเมื่อตกเลือดกำเดา คือ

  • ไม่ควรตกใจ ให้นั่งลง ก้มหน้าเล็กน้อย เพื่อไม่ให้เลือดไหลลงคอ ซึ่งจะทำให้ไอ เลือดจะออกมากขึ้น
  • บีบจมูกส่วนที่นิ่มให้แน่น โดยกดไปทางด้านหลังและด้านบนของจมูก หายใจทางปากแทน บีบอยู่ประมาณ 10-15 นาที ถ้าเลือดไม่หยุด บีบต่ออีกประมาณ 10 นาที ถ้าเลือดยังไม่หยุด รีบไปโรงพยาบาลเป็นการฉุกเฉิน
  • อาจให้คนช่วยประคบน้ำแข็งบริเวณจมูก ไม่ใช่ใส่น้ำแข็งเข้าไปในจมูก
  • พยายามไม่ไอ จาม หรือ สั่งน้ำมูก
  • แต่ถ้ามีเลือดออกทางจมูก หรือตกเลือดกำเดา หลังอุบัติเหตุที่ใบหน้า หรือสมอง ควรรีบไปโรงพยาบาลฉุกเฉินตั้งแต่แรก

• แพทย์รักษาการตกเลือดกำเดาอย่างไร?

  แพทย์รักษาการตกเลือดกำเดาโดย

  1. ห้ามเลือดด้วยวิธีการต่างๆทางการแพทย์
     • ให้ผู้ป่วยนั่งก้มหน้า อ้าปากหายใจ ใช้นิ้วชี้และนิ้วหัวแม่มือบีบจมูกให้แน่นประ มาณ 10-15 นาที ซึ่งเลือดมักจะหยุดได้เอง
     • ประคบภายนอกจมูกด้วยน้ำแข็ง
     • ใส่สิ่งยัดแน่น (Packing หรือ Nasal balloon) ในโพรงจมูกด้านเลือดออก
     • อาจจี้บริเวณเลือดออกด้วยยา หรือด้วยเครื่องจี้ไฟฟ้า

สิ่งแปลกปลอมเข้าจมูก (Nasal foreign body)

สิ่งแปลกปลอมในจมูกมักพบในเด็กเล็ก หรือในผู้ป่วยที่มีอาการผิดปกติทางสมอง ซึ่งมักจะมาพบแพทย์ด้วยอาการน้ำมูกมีกลิ่นเหม็น เป็นกับจมูกข้างเดียว หรืออาจมีการตกเลือดกำเดา

เมื่อมีสิ่งแปลกปลอมเข้าจมูก ถ้ามองเห็นชัดเจน ให้ใช้เครื่องมือคีบออก แต่ถ้ามองเห็นไม่ชัดเจน หรือมองไม่เห็น ให้รีบไปโรงพยาบาลฉุกเฉิน ไม่แคะจมูกเอง เพราะสิ่งแปลกปลอมจะยิ่งเข้าไปลึก และอาจตกลงไปอุดกั้นหลอดลมได้

นอกจากนั้น ถ้ามีอาการดังกล่าวในตอนต้น ควรรีบพบแพทย์ แต่ถ้ามีอาการหายใจผิด ปกติร่วมด้วย ต้องรีบไปโรงพยาบาลฉุกเฉิน

อุบัติเหตุต่อจมูก (Nose trauma)

เมื่อมีอุบัติเหตุต่อจมูก ความรุนแรงจะขึ้นกับอายุของผู้ป่วย แรงที่กระแทกจมูก ทิศทางที่กระแทก และลักษณะของวัตถุที่กระแทก

ควรไปโรงพยาบาลฉุกเฉินเมื่อมีอุบัติเหตุต่อจมูกเมื่อ

• มีการตกเลือดกำเดา
• จมูกบวม เจ็บมาก ฟกช้ำ หรือ ผิดรูป
• หายใจลำบาก