ทำไมน้ำหนักเพิ่มหลังเคมีบำบัด?
ในผู้ป่วยให้ยาเคมีบำบัด (Chemotherapy) เพื่อการรักษาโรคมะเร็ง ในผู้ป่วยบางคนซึ่งมักพบในผู้หญิงสูงกว่าในผู้ชายมาก ภายหลังครบการรักษาแล้วมักมีน้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น หรือ อ้วนขึ้น ทั้งนี้มีสาเหตุได้จาก
- ยาเคมีบำบัดบางชนิดอาจมีผลต่อกระบวนการสันดาป หรือการใช้พลังงานของร่าง กาย โดยอาจส่งผลให้ร่างกายใช้พลังงานน้อยลง เมื่อกินอาหารได้เพิ่มขึ้นหลังครบการรักษาแล้ว ร่างกายนำพลังงานจากอาหารเหล่านั้นไปใช้ไม่หมด จึงเก็บสะสมไว้ในรูปของไขมันจึงก่อให้เกิดภาวะน้ำหนักตัวเพิ่ม หรือ อ้วนขึ้น
- ยาเคมีบำบัดมักส่งผลให้ผู้หญิงไม่มีประจำเดือน เพราะยาส่งผลกดการทำงานของรังไข่ ซึ่งเมื่อเกิดในวัยใกล้หมดประจำเดือน ผู้ป่วยมักหมดประจำเดือนไปเลย แต่ในผู้หญิงวัยยังสาวอยู่ โดยทั่วไปมักกลับมามีประจำเดือนได้อีกครั้ง อาจหลัง 6 เดือน หรือเป็นปี ทั้งนี้ขึ้นกับอายุ ชนิด ปริมาณ และระยะเวลาในการได้รับยาเคมีบำบัด ดังนั้น ร่างกายจึงเกิดการเปลี่ยนแปลงในสมดุลของฮอร์โมน ซึ่งจะส่งผลถึงการอยากอาหาร การนำพลังงานจากอาหารไปใช้ และการสะสมพลังงานในรูปของไขมัน จึงส่งผลให้มีน้ำหนักตัวเกิน และอ้วนขึ้น
- หลังเคมีบำบัด อาจมีการใช้ชีวิตประจำวันที่ผิดไปจากเดิม เช่น การงาน การกินอาหาร การออกกำลังกาย การพักผ่อน จึงส่งผลให้เกิดน้ำหนักตัวเพิ่มได้
- อาจได้รับยาฮอร์โมนบางชนิด เป็นการรักษาต่อเนื่องซึ่งจะส่งผลให้ อยากอาหาร และ/หรือมีน้ำคั่งในเนื้อเยื่อได้มากขึ้นน้ำหนักตัวจึงเพิ่มขึ้น เช่น ในบางระยะโรคของ โรคมะเร็งเต้านม หรือ ในโรคมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก เป็นต้น
ดูแลตนเองอย่างไรเมื่อมีน้ำหนักเพิ่มหลังเคมีบำบัด? ควรพบแพทย์เมื่อไร?
การดูแลตนเอง และการพบแพทย์เมื่อมีน้ำหนักตัวเพิ่มหลังยาเคมีบำบัด คือ
- กินอาหารมีประโยชน์ 5 หมู่ให้ครบทุกวัน แต่จำกัดอาหารให้พลังงาน คือ แป้ง น้ำตาล ไขมัน และโปรตีน โดยเฉพาะอาหารไขมันและแป้ง
- หลีกเลี่ยงอาหารทอด ผัด
- กินผัก ผลไม้ เพิ่มมากขึ้นในทุกมื้ออาหาร อาหารว่าง และเมื่อหิว
- ดื่มน้ำสะอาดมากๆ อย่างน้อยวันละ 8-10 แก้ว เมื่อไม่มีโรคต้องจำกัดน้ำดื่ม
- เคลื่อนไหวร่างกายเสมอทั้งวัน
- ออกกำลังกายสม่ำเสมอทุกวันตามควรกับสุขภาพ
- รักษาสุขภาพจิต เพราะบางคนถ้าเครียด จะกินมากขึ้น
- จดบันทึกรายการ รวมทั้งปริมาณ อาหาร เครื่องดื่ม ที่บริโภคในทุกๆมื้อ ทุกๆวัน เพื่อปรับลดสิ่งไม่จำเป็น
- ปรึกษาแพทย์ พยาบาลเมื่อมีปัญหาเรื่องน้ำหนักตัว บางครั้งแพทย์อาจแนะนำให้พบโภชนากร เพื่อช่วยแนะนำการกินที่ถูกต้อง
ป้องกันน้ำหนักเพิ่มหลังเคมีบำบัดอย่างไร?
การป้องกันน้ำหนักเพิ่มหลังครบยาเคมีบำบัด จะคล้ายคลึงกับในการดูแลตนเองเมื่อมีน้ำหนักเพิ่ม ซึ่งที่สำคัญ คือ
- กินอาหารมีประโยชน์ให้ครบ 5 หมู่ในทุกวัน แต่ต้องจำกัดอาหารให้พลังงาน โดยเฉพาะไขมัน และแป้ง โดยเพิ่ม ผัก ผลไม้ ให้มากๆ โดยเฉพาะเมื่อหิว
- ออกกำลังกายสม่ำเสมอทุกวันตามควรกับสุขภาพ
- เคลื่อนไหวร่างกายสม่ำเสมอ
- จดบันทึกรายการอาหาร เครื่องดื่มที่บริโภคในทุกๆมื้อ ทุกๆวันเพื่อปรับลดสิ่งไม่จำเป็น
ที่มา https://haamor.com/th/น้ำหนักเพิ่มหลังเคมีบำบัด/