การทำฟันให้ขาวคืออะไร?
การทำให้ฟันขาว (Tooth whitening) คือ วิธีการทำให้ฟันขาวขึ้นหลังจากการใช้ฟันมานาน ๆ ซึ่งจะมีการติดสีที่ผิวฟัน หรือเมื่อฟันตาย (Non-vital tooth)* ทำให้ฟันมีสีคล้ำ กรรมวิธีทำให้ฟันขาวมีตั้งแต่การขัดทำความสะอาด การใช้สารเคมีช่วยทำให้ฟันขาวสะอาด รวมทั้งการฟอกสีฟัน (Tooth bleaching) ซึ่งเรียกรวมว่าการทำให้ฟันขาว
สีฟันตามธรรมชาติเป็นอย่างไร?
สีฟันตามธรรมชาติ: ฟันน้ำนมมีสีขาวกว่าฟันแท้ และคนเราแต่ละคนจะมีสีฟันแตกต่างกัน เช่นเดียวกับที่คนเรามีสีผมและสีผิวที่ต่างๆกันไป สีฟันจะเหลืองเข้มขี้นเมื่อใช้ฟันมานานๆ สีจะเข้มขึ้นไปตามอายุที่เพิ่มขึ้น และมีคราบที่มาจากการดื่มเครื่องดื่มที่มีสีบ่อยๆ เช่น ชา กาแฟ หรือน้ำอัดลมที่มีสี โดยสีจะติดที่ผิวฟัน ฟันในคนเดียวกันแต่ละซี่ก็มีสีต่างกัน บางซี่อาจเหลืองกว่าฟันซี่อื่น ฟันที่ขาวมากจึงดูไม่เป็นธรรมชาติ ซึ่งแม้แต่การทำฟันเทียมของแต่ละคนยังต้องทำให้สีเข้าได้กับสีผิว สีผม และสีลูกตา
ฟันของเรามีสีเป็นอย่างไร?
ในแวดวงทันตกรรม ยังไม่มีมาตรฐานแน่นอนในการวัดความขาวของฟัน รวมทั้งไม่มีคำ ตอบให้กับคำถามว่าฟันของเราควรจะขาวแค่ไหนจึงสวยที่สุด เพราะฟันของแต่ละคนมีความแตก ต่างกัน อย่างไรก็ตามมีเครื่องมือที่ใช้วัดสีฟันอย่างแพร่หลายคือ คู่มือลำดับชั้นของสีฟัน แบ่งสีฟันออกเป็น 4 ลำดับชั้นของสีหลัก ได้แก่
ในแต่ละลำดับชั้นของสีก็ยังมีระดับความเข้มต่างๆ ซึ่งมีความละเอียดมาก ทั้งนี้ในสายตาของทันตแพทย์ สีฟันธรรมชาตินั่นแหละจะสวยที่สุด
สีคราบบนผิวฟันและการเปลี่ยนสีของเนื้อฟันเกิดจากอะไร?
กระบวนการตามธรรมชาติเมื่อคนอายุมากขึ้น สีฟันจะคล้ำขึ้น เนื่องมาจาก
- โครงสร้างของฟันเองที่มีเนื้อเยื่อในฟันลดต่ำลง
- ผลจากใช้ยาสูบ/สูบบุหรี่
- การดื่มชา กาแฟ ไวน์ และเครื่องดื่มที่มีสีต่างๆ
- การรับประทานสีจากอาหารที่ติดที่ผิวฟัน
- การสะสมของคราบแบคทีเรียและหินปูน
- ผลจากรับปริมาณฟลูออไรด์ในน้ำ หรือในยาสีฟันมากเกิน
- ผลจากรับประทานยาปฏิชีวนะเตตราไซคลิน (Tetracycline) ตั้งแต่ในวัยเด็กช่วงที่ฟันกำลังเจริญเติบโต ซึ่งยาจะเข้าไปในฟันทำให้ฟันตกกระหรือฟันติดสีของยาเตเตราไซคลิน
- จากฟันผุ
- และจากเชื้อชาติ และพันธุกรรม
ทำไมต้องทำให้ฟันขาว?
เหตุผลที่คนต้องการทำให้ฟันขาว คือเพื่อความสวยงาม มีความมั่นใจในรอยยิ้ม เพื่อกำจัดคราบฟันที่สะสมมาเป็นเวลานานเพื่อลดกลิ่นปาก
การทำให้ฟันขาว ควรรับการรักษาจากทันตแพทย์ เพื่อแนะนำวิธีการที่เหมาะสมในแต่ละบุค คล
ทุกคนที่ฟันแท้ขึ้นครบหมดแล้วสามารถรับการทำให้ฟันขาวขึ้นได้ ทันตแพทย์จะเป็นผู้ประ เมินและตรวจสุขภาพฟัน พร้อมให้คำแนะนำว่า ควรทำให้ฟันขาวด้วยวิธีใดที่เหมาะสม โดยพิจารณาจากประเภทการติดสีและการฝังลึกของคราบฟัน การทำความสะอาดฟันเพื่อที่จะกำจัดคราบภายนอกที่เกิดจากอาหารและยาสูบ การใช้ยาสีฟันที่ช่วยกำจัดคราบบนผิวฟัน การใช้เจลทำให้ฟันขาว และการฟอกสีฟันโดยทันตแพทย์ สำหรับคราบที่กำจัดได้ยาก โดยหากเป็นฟันตาย*จะฟอกจากภายในเนื้อฟันออกมา
การทำให้ฟันขาวมีวิธีการอย่างไร?
มีหลายวิธีในการทำให้ฟันขาว ตั้งแต่การใช้ยาสีฟันทำให้ฟันขาว หรือการใช้ผลิตภัณฑ์อื่นๆที่ช่วยในการกำจัดคราบบนผิวฟัน ไปจนกระทั่งการทำให้ฟันขาวตามวิธีการทันตกรรม ดังนี้
- วิธีการฟอกสีฟัน (Tooth bleaching) ซึ่งจะทำให้ฟันขาวขึ้นได้ไว โดยสารฟอกสีฟันมีสาร ประกอบหลักคือ คาร์บาไมด์เปอร์อ็อกไซด์ (Carbamide peroxide) หรือไฮโดรเจนเปอร์อ็อกไซด์ (Hydrogen peroxide) ที่มีความเข้มข้นสูงในขนาดต่างๆกัน ซึ่งจะช่วยกำจัดได้ทั้งคราบบนผิวฟันและคราบฝังลึก คาร์บาไมด์เปอร์อ็อกไซด์ในน้ำจะให้ไฮโดรเจนเปอร์อ็อกไซด์ ส่วนไฮโดรเจนเปอร์อ็อกไซด์เมื่อถูกความร้อนจะให้ออกซิเจนเป็นอนุมูลอิสระที่มีความไวต่อปฏิกิริยาออกซิเดชัน (Oxidation, ปฏิกิริยาที่ออกซิเจนจะรวมตัวกับสารอื่นๆ) สูง จึงเข้าทำปฏิกิริยากับสารติดสีซึ่งมีโมเลกุลใหญ่ที่สะสมค้างในผิวเคลือบฟันและในเนื้อฟัน ให้เป็นโมเลกุลเล็กๆ แพร่หลุดออกจากฟัน ทำให้สีเข้มของฟันดูใสสะอาดขึ้น
ส่วนลำแสงที่ใช้ร่วมด้วยในการฟอกสีฟันในคลินิกทันตกรรม เป็นแสงเร่งฟอก จะเร่งปฏิกิริยาเคมีข้างต้น ทำให้ไม่ต้องใช้เวลานานในการทำให้ฟันขาวขึ้น บางครั้งเรียกว่าเป็นเลเซอร์ฟอกสี ใช้พลังงานแสงฮาโลเจน (Halogen) เพื่อเร่งกระบวนการฟอกสีฟัน
- วิธีการที่ไม่ใช้การฟอกสีฟัน โดยใช้ปฏิกิริยาเคมี หรือทางกายภาพของยาสีฟันในการกำ จัดคราบที่ผิวฟัน ยาสีฟันทำให้ฟันขาว จะมีส่วนประกอบของผงขัดฟันหยาบที่จะช่วยขัดฟัน ทำให้คราบสีที่ติดอยู่จางหายไป
ทั้งนี้ แต่ละคนมีการตอบสนองต่อวิธีการทำให้ฟันขาวต่างๆกัน บางคนอาจจะใช้ยาสีฟันทำให้ฟันขาวแล้วได้ผลดี ในขณะที่ผู้ที่มีฟันสีเทาหรือฟันเปลี่ยนสีไปมากๆ ต้องฟอกสีฟัน การทำให้ฟันขาวบางคนอาจต้องการการเปลี่ยนแปลงแบบรวดเร็ว ในขณะที่บางคนอาจต้องการเปลี่ยน แปลง แบบค่อยเป็นค่อยไป (เช่น ผลลัพธ์จากการใช้ยาสีฟันหรือน้ำยาเจล/Gel ที่ทำให้ฟันขาว) แต่สุดท้าย ยังขึ้นอยู่กับสีฟันธรรมชาติของเรา และความทนทานต่อคราบสีที่ต่างกัน ตลอดจนวิธีการที่เลือกใช้ในการทำให้ฟันขาว ซึ่งการเปลี่ยนแปลงลำดับชั้นของสีฟันเพียง 2-3 ลำดับชั้น สามารถทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงว่าขาวขึ้นได้ ในขณะที่การทำให้ฟันขาว สามารถทำให้ฟันขาวขึ้นได้มากกว่านั้น
การทำให้ฟันขาวมีความปลอดภัยเพียงใด?
การฟอกสีฟันและวิธีอื่นๆในการทำให้ฟันขาวมีความปลอดภัยและได้ผลจริง ในอดีตสารฟอกสีฟัน จะโดยใช้สารเคมีที่มีความเข้มข้นสูงที่จะทำให้เกิดการเสียวฟัน แต่ปัจจุบันเจลฟอกสีฟันมีการพัฒนาและทำให้เกิดการเสียวฟันน้อยลง แต่ควรให้ทันตแพทย์ทำจะปลอดภัยกว่าการหาซื้อสารฟอกสีฟันมาทำเอง การฟอกสีฟันที่ทำเองจะมีผลเสียมากคือ อาการเสียวฟัน และอันตรายหรือการระคายต่อเนื้อเยื่อของเหงือก และของช่องปาก
ใครๆก็อยากมีฟันขาวสวยเป็นประกาย บางคนจึงไม่พอใจในสีฟันธรรมชาติที่สะอาดของตน เองทั้งๆที่มีสีฟันสวย การมีสีฟันขาวมากๆก็ใช่ว่าจะสวยจริง แต่เป็นสวยเทียมแลดูผิดธรรมชาติ การรู้จักพอจึงเป็นความสุขที่ยั่งยืน
ก่อนตัดสินใจฟอกสีฟันควรคิดให้ดี ทันตแพทย์ที่มีจริยธรรมจะไม่แนะนำว่าทุกคนควรฟอกสีฟัน การฟอกสีฟันจำเป็นสำหรับบางคนเท่านั้นเอง
มีข้อห้ามในการทำให้ฟันขาวไหม?
การฟอกสีฟันในกรณีที่ฟันมีชีวิต (Vital tooth)* ห้ามทำในเด็กอายุต่ำกว่า 16 ปี เนื่องจากโครงสร้างของฟันยังเจริญไม่เต็มที่เนื้อเยื่อในฟันจะใหญ่และกว้าง ดังนั้นสารเคมีที่ใช้ฟอกสีฟัน จะทำอันตรายต่อเนื้อเยื่อในฟันได้
ส่วนการฟอกสีฟันในกรณีที่ฟันตาย (Non-vital tooth)* หรือฟันที่รักษาครองรากฟันแล้ว ไม่มีข้อห้ามการฟอกสีฟัน
แต่ทั้งสองกรณี จะไม่แนะนำทำการฟอกสีฟันใน คนที่แพ้สารเคมีที่ใช้ฟอกสีฟัน ในหญิงมีครรภ์และในมารดาที่อยู่ระหว่างให้นมบุตร เพราะสารต่างๆที่ใช้ในการทำฟันให้ขาวจะเป็นอันตรายต่อทารกในครรภ์ และอาจปนเปื้อนออกมาในน้ำนม ก่ออันตรายต่อทารกที่กินนมมารดาได้ เช่น ผลต่อหัวใจ ปอด สมอง และเยื่อบุกระเพาะอาหาร
การทำให้ฟันขาวต้องทำกี่ครั้งฟันถึงจะขาว?
ไม่มีคำตอบที่แน่นอนว่าต้องทำกี่ครั้ง แต่ฟันจะขาวขึ้นทุกครั้งที่ฟอก ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับลักษณะการเปลี่ยนสีของฟันว่ามาจากภายนอกหรือจากโครงสร้างเนื้อในฟัน ความรุนแรงของการติดสีมากหรือน้อย และการเว้นช่วงในแต่ละครั้งเพื่อป้องกันมิให้เสียวฟัน ซึ่งถ้าทำการฟอกเองที่บ้านจะใช้เวลานานกว่า แต่การทำในคลินิกโดยทันตแพทย์อาจทำครั้งเดียวหรือ 2-3ครั้ง ถ้าเป็นคราบบุหรี่อาจใช้เวลาเป็นเดือน หรือฟันที่เปลี่ยนสีจากยาเตตราไซคลิน (Tetracycline) ต้องใช้เวลาหลายเดือน
การทำให้ฟันขาวต้องทำบ่อยไหม?
การทำฟันให้ขาวไม่ได้เป็นการรักษาที่ถาวร เพียงช่วยให้ฟันหลังทำ แลดูดี และขาวขึ้น แต่คราบสีจะกลับมาใหม่ได้อีก ถ้าสูบบุหรี่ หรือกินอาหารย้อมสี หรือเครื่องดื่มมีสี เช่น ชา กาแฟ ถ้าหลีกเลี่ยงแหล่งที่มาของสีเหล่านี้ได้ อาจไม่จำเป็นต้องฟอกสีซ้ำอีก โดยทั่วไปการฟอกสีฟันจะอยู่ได้ 6 เดือน ถึง 2 ปี
หลังทำให้ฟันขาวแล้วควรดูแลตนเองอย่างไร? ควรพบทันตแพทย์อีกเมื่อไร?
ควรระวังการรับประทานอาหารที่อาจติดสี งดอาหารรสเปรี้ยว อาหารร้อน หรือเย็น เพราะจะทำให้เสียวฟัน อาการเสียวฟันถ้าไม่หายใน 2 สัปดาห์หลังทำให้ฟันขาว ควรกลับไปพบทันตแพทย์ ส่วนการจะทำให้ฟันขาวครั้งใหม่เมื่อไร ไม่มีคำตอบเฉพาะในเรื่องนี้ ทั้งนี้แล้วแต่ความพอ ใจของแต่ละคน แต่ควรเว้นระยะพอสมควร อย่างน้อย 6 เดือน-2 ปี
ป้องกันไม่ให้ฟันสีคล้ำได้อย่างไร?
ดังได้กล่าวแล้วถึงสาเหตุของการที่ฟันเปลี่ยนสี ในหัวข้อการเปลี่ยนสีของฟันเกิดจากอะไร? ดังนั้นการป้องกันการเปลี่ยนสีของฟัน 100% จึงเป็นไปไม่ได้ด้วยสาเหตุจากอายุ เชื้อชาติ และพันธุกรรม แต่อาจช่วยไม่ให้สีของฟันเปลี่ยนไปมากโดยการหลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยงดังได้กล่าวแล้วในหัวข้อนั้น เช่น อาหารและเครื่องดื่มที่มีสีที่ก่อให้เกิดการติดสีเข้าไปในเนื้อฟัน ทั้งนี้รวมไปถึงการสูบบุหรี่
นอกจากนั้นการรักษาความสะอาดของช่องปากและฟัน และการกินอาหารมีประโยชน์ครบ 5 หมู่ก็จะช่วยลดโอกาสติดเชื้อของช่องปากและ ฟันผุ รวมถึงการหลีกเลี่ยงการใช้ยาปฏิชีวนะในกลุ่มเตตราไซคลินในช่วงยังเป็นเด็ก ก็จะช่วยลดโอกาสฟันเปลี่ยนสี ไม่ให้เปลี่ยนสีคล้ำมากเกินไปได้
*หมายเหตุ:
Vital tooth หมายถึง ฟันที่มีชีวิต คือมีระบบไหลเวียนเลือด ระบบเส้นประสาท และ ระบบสร้างเนื้อฟันของเนื้อเยื่อในฟันสมบูรณ์ ดังนั้นฟันจึงสามารถรับรู้ต่อสิ่งกระตุ้นภายนอก เช่น ความรู้สึกเสียวฟัน ปวดฟัน มีการอักเสบ อีกทั้งมีระบบการซ่อมแซมเนื้อฟันจากภายในฟันได้
Non vital tooth หมายถึง ฟันที่ไม่มีชีวิต หรือ ฟันตาย จะมีความหมายตรงกันข้ามกับข้างต้น เช่น ฟันที่รักษาคลองรากฟัน ทันตแพทย์จะเอาเนื้อเยื่อในโพรงฟันออก ฟันที่ถูกกระแทกอย่างรุน แรง ระบบไหลเวียนเลือดและระบบเส้นประสาทภายในเนื้อเยื่อในฟันจะถูกทำลาย ฟันเหล่านี้จึงไม่มีการรับรู้ต่อความรู้สึก หรือไม่ตอบสนองต่อการอักเสบ ฟันจะเปลี่ยนสีเป็นสีคล้ำและความแข็ง แกร่งของเนื้อฟันจะลดลง
ที่มา https://haamor.com/th/การทำให้ฟันขาว/