ทั่วไป
การตรวจภาพรังสีเต้านม ได้แก่ การตรวจภาพเนื้อเยื่อภายในเต้านมด้วยรังสีเอกซ์ (เอกซเรย์) ด้วยเครื่องเอกซเรย์พิเศษเฉพาะการตรวจเต้านม
เมื่อไรจึงจะตรวจภาพรังสีเต้านม (ข้อบ่งชี้)?
ข้อบ่งชี้การตรวจภาพเต้านมด้วยรังสี ได้แก่
- เพื่อติดตามผลรักษาในโรคมะเร็งเต้านม
- เพื่อตรวจว่าเต้านมอีกข้างมีก้อนเนื้อหรือไม่ (โรคมะเร็งเต้านม มีโอกาสเกิดได้ 2 ข้างประมาณ 5%)
- ตรวจเพื่อช่วยการวินิจฉัยว่า ก้อนเนื้อน่าใช่มะเร็งหรือไม่ และมีก้อนเนื้อทั้งหมดกี่ก้อน เพื่อการวางแผนการตรวจ รักษา
ข้อห้ามตรวจ
- ผู้ป่วยมีอาการเจ็บเต้านมมาก แต่คลำไม่พบก้อนเนื้อ หรือ ตรวจเต้านมโดยแพทย์แล้วไม่พบความผิดปกติ
- เพื่อ ตรวจคัดกรองโรคมะเร็งเต้านม (วิธีตรวจคัดกรองโรคมะเร็งปากมดลูก โรคมะเร็งเต้านม และโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่) ในคนปกติ โดยมักเริ่มเมื่ออายุ 40 หรือ 50 ปี ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับมีปัจจัยเสี่ยงของการเกิดโรคมะเร็งเต้านม หรือ ไม่ ต่อจากนั้น ควรตรวจซ้ำ อาจทุก 1-2 ปี ทั้งนี้ขึ้นกับดุลพินิจของแพทย์
การตรวจภาพรังสีเต้านมมีข้อห้ามอะไรบ้าง?
เนื่องจากการตรวจภาพรังสีเต้านมใช้ตรวจด้วยรังสีเอกซ์ ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อทารกในครรภ์ คือ อาจก่อความพิการ หรือ อาจเป็นเหตุให้เสียชีวิตได้ โดยเฉพาะอายุครรภ์น้อยกว่า 3 เดือน ดังนั้น จึงเป็นข้อห้ามไม่ตรวจในหญิงตั้งครรภ์ ดังนั้น หญิงวัยเจริญพันธ์ทุกรายเมื่อมีประจำเดือนคลาดเคลื่อน สงสัยตั้งครรภ์ หรือ ตั้งครรภ์ ต้องแจ้งเจ้าหน้าที่รังสีและแพทย์เสมอ เพื่อป้องกันผลต่อทารกในครรภ์ดังกล่าวแล้ว
ภาพรังสีเต้านมมีวิธีตรวจอย่างไร?
การตรวจภาพรังสีเต้านม ไม่จำเป็นต้องงดอาหารและน้ำดื่ม ไม่มีการฉีดยา (ฉีดสีเหมือนการตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์) ขณะตรวจหายใจได้ตามปกติ เพียงแต่ผู้ป่วยควรต้องยืนเฉยๆ ไม่ขยับ เพราะภาพตรวจจะไหว แปลผลผิดพลาดได้
การตรวจโดยผู้ป่วย ต้องเปลี่ยนเสื้อผ้าใช้เสื้อผ้าของโรงพยาบาล และถอดเครื่องประดับโลหะออกให้หมด เนื่องจากจะส่งผลให้การแปลผลภาพผิดพลาดได้ เพราะโลหะสามารถบังรังสีเอกซ์ได้
ขณะตรวจผู้ป่วยอยู่ในท่ายืน หันหน้าเข้าหาเครื่อง เจ้าหน้าที่จะช่วยจัดท่า เพื่อวางเต้านมลงบนเครื่องตรวจ (ตรวจทีละเต้านม) ต่อจากนั้นเครื่องจะค่อยๆกดบีบเพื่อกดเต้านมให้แบนราบเท่าที่จะเป็นไปได้ เพราะ ยิ่งเนื้อเยื่อบาง โอกาสตรวจพบสิ่งผิดปกติจะสูงขึ้น เต้านมแต่ละข้างจะได้รับการตรวจในสองท่า คือ จากบน-ล่าง และจากด้านข้างซ้าย-ขวา ซึ่งเมื่อตรวจเต้านมด้านใดด้านหนึ่งเรียบร้อยแล้ว เจ้าหน้าที่รังสี จึงเริ่มตรวจอีกข้าง
การตรวจภาพรังสีเต้านมใช้เวลาทั้งหมดประมาณ 30-60 นาที ขึ้นกับความยากง่ายในการจัดท่าตรวจ
เมื่อตรวจครบทั้งสองเต้านมแล้ว รังสีแพทย์อาจแจ้งผลเบื้องต้นให้ผู้ป่วยทราบ หรือ ให้รอรับผลในอีก 2-7 วัน หรือ ให้แพทย์ผู้ส่งตรวจเป็นผู้แจ้งผล ทั้งนี้ขึ้นกับจำนวนผู้ป่วยและรังสีแพทย์ของโรงพยาบาลนั้น และระเบียบวิธีปฏิบัติของแต่ละโรงพยาบาล
อนึ่ง เพื่อเพิ่มความแม่นยำในการแปลผล แพทย์มักตรวจอัลตราซาวด์เต้านมร่วมไปด้วยกับการตรวจรังสีภาพเต้านมเสมอ
แพทย์แปลผลภาพรังสีเต้านมอย่างไร?
การแปลผลการตรวจภาพรังสีเต้านมจะทำโดยรังสีแพทย์ที่ทำงานด้านรังสีวินิจฉัย ซึ่งแพทย์จะแปลผลได้เป็น ภาพเต้านมปกติ ภาพเต้านมพบมีหินปูน และ/หรือ ก้อนเนื้อ และ/หรือ เป็นถุงน้ำ แต่เป็นก้อนเนื้อชนิดไม่ใช่มะเร็ง ภาพเต้านมมีหินปูนสงสัยเกิดจากโรคมะเร็ง และก้อนเนื้อที่สงสัย และ/หรือ น่าเกิดจากโรคมะเร็ง
ซึ่งเมื่อผลตรวจพบก้อนเนื้อ หรือ สงสัยการเป็นมะเร็ง แพทย์จะตรวจต่อเนื่องด้วย การเจาะ/ดูดเซลล์จากก้อนเนื้อตรวจทางเซลล์วิทยา และ/หรือ ตัดชิ้นเนื้อตรวจทางพยาธิวิทยา ทั้งนี้ขึ้นกับดุลพินิจของแพทย์ โดยแพทย์ผู้ตรวจ อาจเป็นรังสีแพทย์ และ/หรือ ศัลยแพทย์ ทั้งนี้ขึ้นกับระบบการทำงานของแพทย์ในแต่ละโรงพยาบาล
การตรวจภาพรังสีเต้านม ให้ผลตรวจผิดพลาดได้ประมาณ 20% กล่าว คือ แท้จริงมีโรคมะเร็ง แต่ไม่สามารถตรวจพบได้ด้วยการภาพรังสีเต้านม ทั้งนี้เกิดจากเต้านมมีเนื้อเยื่อหนาแน่นมากจนบดบังก้อนเนื้อ และ/หรือ หินปูน ผู้ป่วยอายุน้อย (น้อยกว่า 50 ปี) เพราะเต้านมมีเนื้อเยื่อเต้านมหนาแน่น และเมื่อกินหรือ ฉีด ยาฮอร์โมนเพศ เช่น เพื่อการคุมกำเนิด
ผู้รับการตรวจภาพรังสีเต้านมทุกคนจึงควรตระหนักว่า
- การตรวจไม่สามารถวินิจฉัยได้แน่นอนว่า เป็นโรคมะเร็งแน่นอนหรือ ไม่ ต้องตรวจเพิ่มเติมด้วยการตรวจเซลล์ และ/หรือ การตรวจชิ้นเนื้อ ทางพยาธิวิทยา
- การตรวจไม่สามารถตรวจได้ถูกต้องเต็มร้อย มีข้อผิดพลาดได้ดังกล่าวแล้ว
มีผลข้างเคียงจากการตรวจภาพรังสีเต้านมไหม?
ผลข้างเคียงจากการตรวจ เช่นเดียวกับที่กล่าวแล้วใน ข้อห้าม (อ่านเพิ่มเติมในหัวข้อนั้น)
การตรวจภาพรังสีเต้านมต้องเตรียมตัวอย่างไร?
การตรวจภาพรังสีเต้านมมักต้องเป็นการนัดล่วงหน้าเสมอ (ยกเว้นโรงพยาบาลเอกชน) และทั้งนี้ ไม่ควรตรวจในช่วงก่อนมีประจำเดือน และ/หรือ ช่วงให้นมบุตร เพราะช่วงนี้เต้านมมักเพิ่มขนาดใหญ่ขึ้น และเจ็บ (จากผลของการเปลี่ยนแปลงฮอร์โมนเพศในร่างกาย) อาจส่งผลให้การตรวจผิดพลาดได้ จากการบวม หรือ จากไม่สามารถกดบีบเต้านมได้จากการเจ็บเต้านม
ข้อปฏิบัติอื่นๆ คือ ไม่ควรทาแป้ง ครีม น้ำยาระงับกลิ่นเต้านม และ บริเวณรักแร้ (การตรวจจะรวมการตรวจภาพต่อมน้ำเหลืองรักแร้ด้วยเสมอ) เพราะอาจจับเป็นก้อน ส่งผลให้แปลผลปิดพลาดได้ รวมทั้งแต่งกายให้สะดวกต่อการถอด และสวมใส่ รวมทั้งรองเท้า เพราะต้องมีการเปลี่ยนเสื้อผ้า และอาจต้องถอดรองเท้าในห้องตรวจ
การตรวจภาพรังสีเต้านมแพงไหม?
การตรวจภาพรังสีเต้านม มีค่าใช้จ่ายสูงปานกลาง แต่ประชาชนในระบบประกันสุขภาพมีสิทธิ์ตรวจได้ เมื่อแพทย์เห็นความจำเป็นต้องตรวจ
ที่มา https://haamor.com/th/การตรวจภาพรังสีเต้านม/