ทั่วไป
ไต เป็นอวัยวะที่มีรูปร่างคล้ายเมล็ดถั่ว มีอยู่ 2 ข้างบริเวณเอวของร่างกาย ทำหน้าที่ขับถ่ายน้ำ และของเสียออกจากร่างกายทางปัสสาวะ นอกจากนี้ยังมีหน้า ที่สร้างฮอร์โมนบางชนิด เช่น ฮอร์โมนที่ช่วยในการสร้างเม็ดเลือดแดง และวิตามินดีเพื่อช่วยในการสร้างกระดูก เมื่อมีการอักเสบของไตเกิดขึ้น ทำให้หน้าที่ของไตดังกล่าวทั้งหมดบกพร่อง โดยทำให้เกิดการคั่งของน้ำเกลือแร่บางชนิดและของเสียในร่างกาย มากน้อยขึ้นอยู่กับความรุนแรงของการอักเสบ โรคไตอักเสบในเด็ก (Pediatric nephritis หรือ Childhood nephritis) เป็นโรคไตในเด็กที่พบบ่อย สาเหตุมีได้หลายอย่างและแตกต่างจากในผู้ใหญ่ ความรุนแรง วิธีการรักษา และการพยากรณ์โรค (ความรุนแรงของโรค) ขึ้นอยู่กับสาเหตุของไตอักเสบนั้น
โรคไตอักเสบในเด็กเกิดขึ้นได้อย่างไร?
สาเหตุของโรคไตอักเสบในเด็กมีได้หลายสาเหตุ สาเหตุพบบ่อยที่สุด คือ ไตอักเสบที่เกิดตามหลังการติดเชื้อสเตร็ปโตคอคคัส (Streptococcus) บางสายพันธุ์ ซึ่งเป็นแบคทีเรียชนิดหนึ่งที่สามารถทำให้เกิดคอหอยและทอนซิลอักเสบหรือเกิดฝีหนองที่ผิวหนังได้ การติดเชื้อมักเกิดประมาณ 1-3 สัปดาห์ก่อนที่จะเกิดอาการของไตอักเสบ ระหว่างนั้นจะมีการกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันต้านทานในร่างกายให้เกิดปฏิกิริยาการอักเสบของไต สาเหตุอื่นที่ทำให้เกิดไตอักเสบในเด็ก เช่น โรค ลูปัส (Lupus) หรือโรคเอส แอล อี (SLE, Systemic Lupus Erythematosus) ซึ่งเป็นโรคภูมิคุ้มกันต้านทานโรคของร่างกายไวเกิน ที่ยังไม่ทราบสาเหตุแน่ชัดและทำให้เกิดความผิดปกติได้เกือบทุกอวัยวะในร่างกายนอกเหนือจากไตอักเสบ นอก จากนี้สาเหตุของไตอักเสบในเด็ก ยังอาจเกิดจากโรคหลอดเลือดอักเสบ ที่เรียกว่า Henoch SchÖnlein Purpura ซึ่งจะขอเรียกสั้นๆว่า “โรคฮีนอค” ซึ่งล้วนแล้วแต่ทำให้เกิดการกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันต้านทานในร่างกาย แล้วส่งผลให้เกิดไตอักเสบตามมา
นอกจากนี้โรคไตอักเสบในเด็ก อาจเกิดตามหลังการติดเชื้อแบคทีเรียชนิดอื่น เช่น สแตฟฟิโลคอคคัส (Staphylococcus)ตามหลังการติดเชื้อไวรัส เช่น โรคหัด และ โรคอีสุกอีใส ตามหลังโรคลิ้นหัวใจอักเสบ และบางชนิดของไตอักเสบในเด็ก ยังไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัด
โรคไตอักเสบในเด็กมีอาการอย่างไร?
อาการสำคัญของโรคไตอักเสบในเด็ก คือ อาการบวมโดยเฉพาะที่หนังตา 2 ข้างและใบหน้า โดยเฉพาะช่วงเช้าหลังตื่นนอน หากอาการรุนแรงทำให้บวมมาก จะพบการบวมที่ขาและท้องร่วมด้วย อาการอื่นๆที่พบ คือ ปัสสาวะออกลดลง นอกจากนี้ อาจพบปัสสาวะสีผิดปกติ เช่น สีแดงคล้ำ สีคล้ายน้ำล้างเนื้อ สีน้ำตาลคล้ายสีชาหรือสีน้ำปลา เป็นต้น และตรวจพบความดันโลหิตสูง ซึ่งภาวะนี้อาจทำให้ผู้ป่วยมีอาการปวดศีรษะ ตามัว หรือ ชัก หมดสติ หากไตอักเสบรุนแรงมาก อาจทำให้เกิดภาวะไตวายเฉียบพลันซึ่งจะทำให้เกิดอาการดังกล่าวรุนแรงมากได้
ในโรคไตอักเสบจากโรคลูปัส อาจพบอาการอื่นๆนอกระบบไตได้ เช่น ผื่นที่แก้ม 2 ข้าง หรือบริเวณนอกร่มผ้า ซึ่งมักสัมพันธ์กับการถูกแสงแดดจัดนานๆ แผลในปากโดยเฉพาะที่เพดานปาก อาจมีอาการเจ็บหรือไม่เจ็บก็ได้ ปวดข้อ หรือข้อบวม โดยเฉพาะข้อนิ้วมือและข้อมือ ส่วนในโรคไตอักเสบจากโรคฮีนอคอาจพบอาการปวดข้อ และผื่นเป็นจุดแดงโดยเฉพาะที่ขาและสะโพก ในบางรายอาจมีปวดท้องร่วมด้วย
แพทย์วินิจฉัยโรคไตอักเสบในเด็กได้อย่างไร?
แพทย์วินิจฉัยโรคไตอักเสบในเด็กได้จากอาการ การตรวจปัสสาวะ และการตรวจเลือด นอกจากนี้อาจร่วมกับการตรวจเพาะเชื้อจากคอหอย หรือผิวหนังในรายที่สงสัยว่า ไตอักเสบเกิดตามหลังการติดเชื้อ
หากไม่ได้รับการวินิจฉัยและรักษาโรคไตอักเสบในเด็กจะมีอันตรายอย่างไร?
ในผู้ป่วยเด็กที่ได้รับการวินิจฉัย หรือรักษาโรคไตอักเสบล่าช้า อาจส่งผลให้เกิดภาวะแทรกซ้อนตามมาได้หลายอย่าง เช่น หากอาการบวมเป็นมาก อาจทำให้เกิดน้ำในช่องท้องและช่องเยื่อหุ้มปอด ทำให้เด็กอาจรู้สึกแน่นท้อง อึดอัด เหนื่อย และหายใจลำบากได้ เด็กที่มีความดันโลหิตสูงมาก อาจทำให้เกิดอาการปวดศีรษะ ชัก และหมดสติ หากรุนแรงมากทำให้เกิดภาวะไตวายเฉียบพลันซึ่งจะทำให้อาการบวมและความดันโลหิตสูงรุนแรงขึ้น และเกิดภาวะเกลือแร่ในเลือดผิด ปกติ เช่นภาวะเกลือโปแตสเซียมสูงในเลือด ซึ่งทำให้หัวใจเต้นผิดปกติ ภาวะกรดในเลือดซึ่งทำให้หายใจหอบ และหัวใจทำงานผิดปกติ และภาวะแคลเซียมในเลือดต่ำ ซึ่งทำให้กล้ามเนื้อกระตุกและชักได้
โรคไตอักเสบในเด็กมีวิธีรักษาอย่างไร?
วิธีรักษาโรคไตอักเสบในเด็ก ประกอบด้วย 2 วิธีหลักซึ่งต้องใช้ควบคู่กันไป คือ
- การรักษาเพื่อลดอาการของไตอักเสบและภาวะแทรกซ้อน
แพทย์จะลดอาการบวมโดยให้เด็กจำกัดปริมาณน้ำดื่มและงดอาหารเค็มหรืออาหารที่มีปริมาณเกลือโซเดียมสูง (เกลือแกง เกลือปรุงอาหาร) เช่น ลดปริมาณการใช้ เกลือ น้ำปลา ซอสปรุงรส และซีอิ๊วในการปรุงอาหาร งดผงชูรส อาหารหมักดอง บะหมี่กึ่งสำเร็จรูป อาหารสำเร็จรูปบางประเภท เช่น หมูหรือเนื้อสวรรค์ หมูแผ่น แหนม ปลาร้า มันฝรั่งทอด ขนมขบเคี้ยว เป็นต้น นอกจากนี้แพทย์จะให้ยาขับปัสสาวะในรูปแบบฉีด หรือรับประทานเพื่อลดอาการบวมในการควบ คุมความดันโลหิตแพทย์จะให้ยาลดความดันโลหิตควบคู่ไปกับการให้เด็กนอนพัก และงดการออกกำลังกายในช่วงแรก
ในเด็กที่มีภาวะไตวายเฉียบพลันหรือภาวะเกลือโปแตสเซียมในเลือดสูง แพทย์จะให้งดผักและผลไม้ซึ่งมีปริมาณโปแตสเซียมสูงด้วย โดยเฉพาะ กล้วย ส้ม แคนตาลูป มะเขือเทศ และ มันฝรั่ง
- การรักษาเฉพาะโรค
การรักษานี้ขึ้นอยู่กับสาเหตุของโรค ที่ทำให้เกิดไตอักเสบในเด็ก หากเป็นไตอักเสบที่เกิดตามหลังการติดเชื้อและยังพบเชื้อนั้นอยู่ในร่างกาย แพทย์จะให้ยาฆ่าเชื้อรับประทาน หรือฉีดเพื่อกำจัดเชื้อนั้นไม่ให้แพร่ระบาดสู่คนรอบข้างต่อไป หากเป็นโรคไตอักเสบจากโรคลูปัส หรือไตอักเสบจากโรคฮีนอคที่รุนแรง แพทย์จะให้ยาสเตียรอยด์รับประทานเพื่อรักษา เป็นต้น
โรคไตอักเสบในเด็กรักษาหายไหม?
นับเป็นความโชคดีที่โรคไตอักเสบในเด็กที่เกิดตามหลังการติดเชื้อ โดย เฉพาะเชื้อแบคทีเรีย สเตร็ปโตคอคคัส ซึ่งพบได้บ่อยที่สุดในเด็กมีการพยากรณ์โรคที่ดีต่างจากในผู้ใหญ่ โดยในเด็กส่วนใหญ่สามารถรักษาให้หายขาดได้
ส่วนโรคไตอักเสบที่เกิดจากโรคฮีนอคที่ไม่รุนแรงสามารถรักษาหายได้ แต่หากมีไตอักเสบรุนแรงจนภาวะไตวายเฉียบพลัน อาจถึงแก่ชีวิตได้ และหากรอดชีวิตก็มีแนวโน้มเกิดภาวะไตวายเรื้อรังตามมาสูง แต่โรคไตอักเสบจากโรคลูปัส แม้เป็นโรคที่ยังไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัดและรักษาไม่หายขาดทั้งในเด็กและในผู้ใหญ่ แต่ก็อย่าหมดกำลังใจในการเข้ารับการรักษา เนื่องจากสามารถรักษาให้โรคสงบได้ด้วยยาสเตียรอยด์และยาอื่นๆ ผู้ป่วยสามารถใช้ชีวิตอยู่ในสังคมได้เป็นปกติ โดยต้องรับประทานยาอย่างต่อเนื่อง เพื่อควบคุมโรคและหลีกเลี่ยงแสงแดดจัด รวมทั้งหลีกเลี่ยงโรคติดเชื้อต่างๆ เพื่อลดการกำเริบของโรคลูปัส
โรคไตอักเสบในเด็กสามารถป้องกันได้หรือไม่?
โรคไตอักเสบในเด็กบางชนิดสามารถป้องกันได้ เช่น โรคไตอักเสบที่เกิดตามหลังการติดเชื้อโดยดูแลรักษาสุขภาพให้แข็งแรง (รักษา สุขอนามัยพื้นฐาน /สุขบัญญัติแห่งชาติ) ออกกำลังกายสม่ำเสมอ หลีกเลี่ยงการเข้าไปในแหล่งชุมชนแออัด หรือเข้าใกล้ผู้ป่วยที่มีการติดเชื้ออยู่ เพื่อป้องกันการติดเชื้อดังกล่าวข้างต้น จะได้ไม่เกิดโรคไตอักเสบตามมา และในบางโรคก็มีวัคซีนป้องกัน เช่น โรคหัด โรคอีสุกอีใส เป็นต้น แต่ในโรคไตอักเสบจากสาเหตุอื่น เนื่องจากสาเหตุที่แท้จริงยังไม่ทราบแน่ชัดจึงยังไม่ทราบวิธีป้องกันโรค
ควรนำเด็กพบแพทย์เมื่อไร?
ผู้ปกครองควรนำเด็กพบแพทย์เสมอ เมื่อเด็กมีอาการ ตา หรือ หน้าบวมหลังตื่นนอนต่อเนื่อง และควรรีบนำเด็กพบแพทย์เมื่อปัสสาวะของเด็กมีสีผิดปกติดังกล่าวแล้ว
ที่มา https://haamor.com/th/ไตอักเสบในเด็ก/