อาการโรคปัสสาวะอักเสบ

ปัสสาวะขัด urinary frequency or dysuria

เชื่อว่าหลายท่านโดยเฉพาะคุณผู้หญิงคงเคยมี อาการปัสสาวะขัด หรือบางคนอาจจะเรียกว่าปวดปัสสาวะกันมาแล้วเนื่องจากผู้หญิงวัยเจริญพันธ์ ส่วนผู้ชายพบไม่บ่อย การที่มีอาการเกิดจากการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ โดยเชื้อที่เป็นสาเหตุอยู่รอบๆท่อปัสสาวะเมื่อมีการได้รับบาดเจ็บของท่อ ปัสสาวะเช่น การขี่ม้า การขี่จักรยาน การมีเพศสัมพันธ์ที่รุนแรง การคุมกำเนิดโดยใช้ diaphragm หรือการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนระหว่างมีประจำเดือน ก็เป็นสาเหตุของปัสสาวะขัด ผู้ที่มีทางเดินปัสสาวะอักเสบจะมีประวัติและความเจ็บป่วยดังนี้อาการ

• ปัสสาวะบ่อย ปัสสาวะออกครั้งละไม่มาก

• ปัสสาวะมีกลิ่นเหม็น

• ปวดหน่วงบริเวณบริเวณหัวเหน่า

• ปวดแสบเมื่อปัสสาวะจะสุด

• ปัสสาวะกลางคืนบ่อย

• ปัสสาวะมีเลือดปน

• ถ้าเป็นกรวยไตอักเสบจะมีไข้ หนาวสั่น ปวดหลัง คลื่นไส้อาเจียน

• สำหรับผู้ชายสูงอายุอาจจะมีอาการปัสสาวะไม่พุง ปัสสาวะลำบากเป็นมาก่อน

• ผู้ป่วยบางรายอาจจะเคยคาสายสวนปัสสาวะหรือส่องกล้องดูกระเพาะปัสสาวะ

หากท่านมีอาการดังกล่าวท่านต้องสังเกตอาการและเตรียมตอบคำถามของแพทย์

1. ระยะเวลาที่ปวด

• ปวดทุกครั้งหรือไม่ที่ปัสสาวะ

• ปวดปัสสาวะกี่วันมาแล้ว

• อาการปวดเกิดทันทีหรือไม่

1. ลักษณะอาการปวด

• อาการปวดจะเกิดเริ่มเมื่อปัสสาวะ

• อาการปวดจะหายไปเมื่อปัสสาวะเสร็จ

• ลักษณะอาการปวด แสบๆ ปวดบิดๆ 

1. ตำแหน่งที่ปวด

• ปวดที่หลัง 

• ปวดที่หัวเหน่า

• ปวดที่ท่อปัสสาวะ

1. ปัจจัยที่กระตุ้นให้ปวดมากขึ้น เช่น

• ปวดมากขณะยืน นั่ง หรือนอน

• ปวดเวลากลางวัน กลางคืน

• อุจาระแล้ปวดหรือไม่

1. อาการอื่นที่สำคัญ

• ไข้ หนาวสั่น

• หนองติดกางเกงในหรือไม่

• สีและกลิ่นของปัสสาวะ

• ปริมาณของปัสสาวะ

• มีเลือดร่วมด้วยหรือไม่ 

หากท่านมีอาการดังกล่าวควรรีบรักษาด้วยตัวเองทันทีสามารถทำได้โดย

• หากมีอาการปวดปัสสาวะให้รีบไปปัสสาวะทันที

• รีบรับประทานยารักษาทันที

• ให้ใช้กระเป๋าน้ำร้อนประคบบริเวณหัวเหน่าหรือเปิดน้ำอุ่นประคบ 20 นาทีทุก 2 ชั่วโมงใน สองวันแรกระวังอย่าให้น้ำร้อนจนผิวหนังได้รับอันตราย

• ให้ดื่มน้ำมากๆ

สาเหตุที่พบบ่อยได้แก่

• ทางเดินปัสสาวะอักเสบ

• กระเพาะปัสสาวะอักเสบ

• กระเพาะอักเสบเรื้อรัง

• ท่อปัสสาวะอักเสบ

• กรวยไตอักเสบ

• นิ่วในไต

• ผิวหนังอักเสบ

ช่องคลอดอักเสบ

                  Link     https://www.siamhealth.net/public_html/Disease/renal/uti/uti_symtom.htm

++++++++++++++++++++++++++++++++++++

       ยารักษาโรคปัสสาวะอักเสบ

คำจำกัดความ

โรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบ เป็นโรคที่เกิดจากการอักเสบของกระเพาะปัสสาวะ ส่วนใหญ่เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย โรคนี้พบในผู้หญิงมากกว่าผู้ชายหลายเท่า เนื่องจากท่อปัสสาวะของผู้หญิงสั้น และอยู่ใกล้ทวารหนักซึ่งเป็นแหล่งที่มีเชื้อโรคมาก ทำให้ติดเชื้อได้ง่ายและบ่อยกว่าผู้ชาย

อาการ

ผู้ป่วยที่มีภาวะกระเพาะปัสสาวะอักเสบ มักจะมีอาการดังต่อไปนี้

• ขณะปัสสาวะจะมีอาการปวดแสบปวดร้อน หรือปัสสาวะขัด (Dysuria)
• ปัสสาวะมีสีขุ่น และมีกลิ่น
• รู้สึกกลั้นปัสสาวะไม่ได้ เวลาปวดปัสสาวะต้องรีบไปเข้าห้องน้ำทันที
• ปัสสาวะบ่อย แต่ละปัสสาวะออกมาปริมาณไม่มาก และรู้สึกปัสสาวะไม่สุด (คือ ทันทีที่ปัสสาวะเสร็จก็ยังรู้สึกปวดปัสสาวะอีก)
• อาจมีเลือดออกปนมาในปัสสาวะ (hematuria)
• รู้สึกปวดหน่วงท้องน้อยหรือรู้สึกไม่สบายบริเวณอุ้งเชิงกราน
• มีไข้ต่ำๆ

สาเหตุ

โรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบ เกิดได้จาก
1. เกิดจากการติดเชื้อ : เป็นสาเหตุที่พบได้บ่อยที่สุด เกิดจากการมีแบคทีเรียจากภายนอกร่างกายเข้าสู่ทางเดินปัสสาวะและมีการเจริญ เติบโตในกระเพาะปัสสาวะ จนเกิดเป็นการติดเชื้อและทำให้กระเพาะปัสสาวะอักเสบตามมา ดังนั้นคนที่ชอบกลั้นปัสสาวะจะทำให้มีเชื้อแบคทีเรียจำนวนมากคั่งค้างอยู่ใน กระเพาะปัสสาวะ จึงทำให้เกิดโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบได้ง่าย
โดยทั่วไป เชื้อที่ทำให้เกิดโรคนี้ในผู้หญิงทั่วไป คือ เชื้อ Escherichia coli (E. coli) แต่ในผู้หญิงที่อยู่ในวัยเจริญพันธุ์มักเกิดจากเชื้อ Staphylococcus saprophyticus
แบ่งสาเหตุของโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบจากการติดเชื้อ ออกเป็น 2 ประเภท คือ

• การติดเชื้อจากชุมชน : มักเกิดในผู้หญิงอายุ 20-50ปี และผู้ชายที่มีอายุเกิน 55 ปี (เนื่องจากมักมีภาวะต่อมลูกหมากโต ซึ่งจะไปอุดกั้นทางเดินปัสสาวะ ทำให้เกิดปัสสาวะคั่งค้างในกระเพาะปัสสาวะตามมา) กลุ่มนี้มักเกิดจากเชื้อแบคทีเรียที่ไม่รุนแรงและไม่ค่อยดื้อยา ทำให้รักษาได้ง่ายและได้ผลการรักษาดี
• การติดเชื้อจากในโรงพยาบาล : มักจะเกิดจากการใส่สายสวนปัสสาวะ (urinary catheter) เพื่อทำการระบายปัสสาวะเป็นเวลานาน ในกลุ่มนี้มักเกิดจากเชื้อแบคทีเรียที่รุนแรงและมักดื้อยาหลายตัว ทำให้รักษายากกว่ากลุ่มที่ติดเชื้อมาจากชุมชนและมีโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อนตาม มาได้มากกว่า

2. Interstitial cystitis : เกิดจากการอักเสบเรื้อรังของกระเพาะปัสสาวะโดยไม่ได้เกิดจากการติดเชื้อ

3. กระเพาะปัสสาวะอักเสบที่เกิดจากยา โดยเฉพาะยารักษามะเร็งกลุ่ม cyclophosphamide และ ifosfamide

4. เกิดจากการได้รับรังสีบริเวณกระเพาะปัสสาวะ โดยรังสีจะไปทำให้เนื้อเยื่อที่กระเพาะปัสสาวะอักเสบ

5. เกิดจากการใช้สายสวนปัสสาวะ ทำให้เกิดการระคายเคืองต่อเนื้อเยื่อกระเพาะปัสสาวะและทำให้เนื้อเยื่อที่กระเพาะปัสสาวะอักเสบ

6. อาจเกิดจากสารเคมี เช่น ฟองสบู่ หรือ น้ำยาฆ่าเชื้ออสุจิ (spermicidal jellies) ที่ใช้ในผู้หญิง

7. เกิดจากโรคอื่นๆ เช่น มะเร็งของอวัยวะสืบพันธุ์เพศหญิง (gynecologic cancers) โดยเฉพาะมะเร็งปากมดลูก, ติดเชื้อในอุ้งเชิงกราน (pelvic inflammatory disorders), พังผืดในอุ้งเชิงกราน (endometriosis), ลำไส้ใหญ่อักเสบ (diverticulitis)

การวินิจฉัย

ประวัติ : ผู้ป่วยจะมีอาการดังที่กล่าวมาแล้ว

การตรวจร่างกาย :

• มักไม่ค่อยมีไข้
• ตรวจบริเวณหน้าท้อง : พบว่าผู้ป่วยมีอาการกดเจ็บที่บริเวณท้องน้อยด้านล่างตรงกลาง
• ไม่มีอาการเจ็บเวลาเคาะบริเวณหลังทั้งสองข้าง (ถ้าเจ็บจะทำให้สงสัยไตอักเสบจากการติดเชื้อ)

การตรวจเพิ่มเติมทางห้องปฎิบัติการ :
1. การตรวจปัสสาวะ (Urine analysis) : เป็นการตรวจที่ทำได้ง่าย, เร็วและราคาไม่แพง ดังนั้นจึงเป็นการตรวจที่ใช้บ่อยในเวชปฎิบัติทั่วไป ผลการตรวจจะพบว่ามีเม็ดเลือดขาวและเม็ดเลือดแดงรั่วออกมาในปัสสาวะ (เกิดจากเยื่อบุกระเพาะปัสสาวะอักเสบ) และพบมีแบคทีเรียอยู่ในปัสสาวะ ดังนั้นการตรวจนี้บอกได้แค่ว่ามีภาวะกระเพาะปัสสาวะอักเสบแต่ไม่จำเป็นว่า ต้องเกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรียเสมอไป
2. การนำปัสสาวะไปย้อมสีหาเชื้อแบคทีเรีย (Gram strain) และเพาะเชื้อ (urine culture) : ทำเฉพาะในรายที่ผลการตรวจปัสสาวะเบื้องต้นพบลักษณะของกระเพาะปัสสาวะอักเสบ เพื่อหาชนิดของเชื้อแบคทีเรียที่ทำให้เกิดการติดเชื้อ
3. การตรวจทางรังสีเพิ่มเติม : เช่น การเอกซเรย์ทางเดินปัสสาวะ (Film KUB), การฉีดสีและเอกซเรย์เพื่อดูทางเดินปัสสาวะ (IVP) หรืออัลตราซาวน์ทางเดินปัสสาวะ การตรวจเหล่านี้ไม่จำเป็นต้องทำในผู้ป่วยทุกรายที่เป็นโรคกระเพาะปัสสาวะ อักเสบ แต่จะทำในรายที่สงสัยว่าผู้ป่วยจะมีความผิดปกติของระบบทางเดินปัสสาวะ เช่น นิ่วในทางเดินปัสสาวะ ซึ่งทำให้ผู้ป่วยเกิดโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบซ้ำบ่อยๆ หรือเกิดการติดเชื้อที่พบได้ไม่บ่อย
4. การส่องดูกระเพาะปัสสาวะ (cystoscopy) : ทำเฉพาะรายที่สงสัยว่าอาจเป็นโรคมะเร็งในกระเพาะปัสสาวะ

ภาวะแทรกซ้อน

ปกติโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบเป็นโรคที่รักษาได้ไม่ยาก แต่ถ้าละเลยไม่รักษา อาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนคือ การติดเชื้อของไต (acute pyelonephritis) เกิดจากเชื้อแบคทีเรียลามจากกระเพาะปัสสาวะขึ้นไปติดเชื้อที่ไต (ผู้ป่วยจะมีอาการไข้สูง, ปวดเมื่อยที่หลัง, คลื่นไส้อาเจียน)

การรักษาและยา

การรักษาโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบ ขึ้นอยู่กับสาเหตุ คือ

• การรักษากระเพาะปัสสาวะอักเสบที่เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย : รักษาโดยการให้กินยาปฏิชีวนะเป็นเวลา 3-7วัน ขึ้นกับความรุนแรงของการติดเชื้อและลักษณะภูมิต้านทานของผู้ป่วย ยาปฎิชีวนะที่ใช้บ่อยคือยากลุ่ม quinolone เช่น norfloxacin, ofloxacin และ ciprofloxacin แต่ในผู้ป่วยที่กำลังตั้งครรภ์จะไม่ใช้ยากลุ่มนี้เพราะมีผลต่อทารกในครรภ์ ได้ จะเปลี่ยนไปใช้ยาในกลุ่ม cephalosporin แทน เช่น cefdinir และ cefixime
• การรักษา Interstitial cystitis : เนื่องจากเกิดได้จากหลายสาเหตุ การรักษาจึงขึ้นอยู่กับสาเหตุที่ทำให้เกิดโรค
• การรักษากระเพาะปัสสาวะอักเสบที่เกิดจากสารเคมี : ให้หลีกเลี่ยงการใช้สารแคมีที่ทำให้เกิดโรค
• การรักษากระเพาะปัสสาวะอักเสบที่เกิดตามหลังการได้รับยาเคมีบำบัด : ป้องกันได้โดยการให้สารน้ำทางหลอดเลือดก่อนเริ่มให้ยาเคมีบำบัดตัวที่ทำให้ เกิดกระเพาะปัสสาวะอักเสบได้

ยาที่เกี่ยวข้อง

ยาที่ใช้บ่อย Cefdinir, Cefixime, Ciprofloxacin, Norfloxacin, Ofloxacin,

แหล่งอ้างอิง

1. วิทยา ศรีดามา, บรรณาธิการ. Evidence-based clinical practice guideline ทางอายุรศาสตร์ 2548. โรงพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. พิมพ์ครั้งที่ 4. 2548, 284-288.
2. ชาญวิทย์ ตันติ์พิพัฒน์ และ ธนิต วัชรพุกก์. ตำราศัลยศาสตร์. โรงพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. พิมพ์ครั้งที่ 7. 2546, 409-412.
3. พรรณทิพย์ ฉายากุล, ชิษณุ พันธุ์เจริญ และคณะ, บรรณาธิการ. ตำราโรคติดเชื้อ. สมาคมโรคติดเชื้อแห่งประเทศไทย. กรุงเทพฯ : บริษัทโฮลิสติก พับลิชชิ่ง จำกัด. 2548, 335-340.

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++