เสลดพังพอนตัวเมีย  มีคุณค่าแก่การนำไปใช้หรือไม่

“เสลดพังพอนตัวเมีย”  มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Clinacanthus nutans (Burm.f.) Lindau.  ซึ่งบางคนอาจรู้จักกันในชื่อเรียกต่างๆ กันไปตามท้องถิ่น เช่น พญาปล้องคำ(ลำปาง), พญาปล้องดำ, พญาปล้องทอง (ภาคกลาง), พญายอ(ทั่วไป) 

จะเห็นได้ว่า เสลดพังพอนตัวเมียเป็นพฤกษามีศักดิ์สูง จึงมีบรรดาศักดิ์นำหน้า "พญา" เมื่อต้นแก่จัดจะมีข้อปล้อง       เป็นสีเหลืองทอง มีบางถิ่นเรียกสมุนไพรตัวนี้ว่า ผักมันไก่ และผักลิ้นเขียด (เชียงใหม่) ก็มี ถือว่าเป็นตระกูลเดียวกันหมด ¹

โดยทั่วไป  ชาวบ้านแถบภาคเหนือใช้กินเป็นอาหาร นิยมใส่แกงแค  จะใช้เยียวยาอาการต่างๆ ดังนี้ ²

การใช้รักษาพิษจากสัตว์ต่างๆ

การใช้รักษาพิษงู ใช้เชือกรัดเหนือบาดแผลที่ถูกกัด เพื่อป้องกันไม่ให้พิษเข้าสู่หัวใจก่อนตามหลักการปฐมพยาบาล การใช้เสลดพังพอนตัวเมียให้เลือกใบที่ไม่อ่อนไม่แก่จนเกินไป ประมาณ 20-30 ใบ ล้างน้ำให้สะอาด จากนั้นนำมารักษาพิษโดยทำได้หลายวิธี เช่น

- .ใช้ใบเสลดพังพอนตัวเมียที่ไม่อ่อนไม่แก่จนเกินไป ประมาณ 25-30 ใบ นำมาล้างน้ำให้สะอาด ให้คนที่ถูกงูกัดเคี้ยว กลืนแต่น้ำ กากคายออกมาพอกแผล

- หรือจะนำใบเสมาตำผสมน้ำซาวข้าว สักครึ่งแก้วคั้นเอาแต่น้ำมารับประทานครั้งเดียวหมด แล้วใช้กากพอกที่ถูกกัด หรือจะใช้สุราโรงผสม โดยใช้ 28 ดีกรี สัก 3 ช้อนโต๊ะ กรองเอาแต่น้ำดื่มครั้งเดียว แล้วใช้กากพอกแผลเช่นเดียวกัน ใบเสลดพังพอนจะช่วยดูดพิษ คนที่ถูกงูกัดจะหายปวดภายในเวลา 30-45 นาที (แต่เพื่อความปลอดภัย ควรรีบพาผู้ป่วยไปโรงพยาบาลที่ใกล้ที่สุด เนื่องจากมีอันตรายสูง)

การรักษาพิษของแมลงสัตว์กัดต่อยอื่น ก็เช่นเดียวกันกับพิษงู บางทีชาวบ้านจะดองใบเสลดพังพอนตัวเมียไว้ใช้ อาจจะดองเดี่ยวๆ หรือพิมเสนร่วมด้วยก็ได้

การรักษาโรคเริม  ใช้ใบเสลดพังพอนสดๆ ประมาณ 15-20 ใบผสมด้วยเหล้า 28 ดีกรี 3 ช้อนโต๊ะ ตำคั้นน้ำทาและใช้กากพอกตรงตุ่มเริม สัก 2-3 วันก็จะหายเป็นปกติ

การรักษาโรคงูสวัด  ใช้เสลดพังพอนตัวเมียสดๆ 15-20 ใบตำผสมเหล้าโรง 28 ดีกรี แล้วใช้พอกตามตุ่มของงูสวัดให้ทั่ววันละ 2-3 ครั้งติดต่อกันทุกวัน และใช้ใบสดอีกประมาณ 15-20 ใบ ตำกับน้ำซาวข้าวครึ่งถ้วยชา วันละสองครั้ง ก่อนอาหารเพื่อขับพิษ

การรักษาโรคฝี แผลที่ผิวหนังและอื่นๆ  โรคเกี่ยวกับผิวหนัง เช่น ฝี (abscess) ไฟลามทุ่ง (cellulitis) ใช้วิธีเดียวกับการรักษางูสวัด หากเป็นลมพิษ ผื่นแพ้ ใช้ใบเสลดพังพอนตัวเมีย ตำกับดินสอพองผสมน้ำเล็กน้อย ทาหรือใช้ตำผสมเหล้าโรงทาก็ได้

รักษาแผลไฟไหม้น้ำร้อนลวก  ใช้ใบเสลดพังพอนตัวเมีย ตำเคี่ยวกับน้ำมันมะพร้าวหรือน้ำมันงา ใช้ทาแผลไฟไหม้น้ำร้อนลวก สามารถดับพิษร้อนได้ และทำให้แผลหายเร็วขึ้น

รักษาคางทูม  โดยใช้ใบเสลดพังพอนตัวเมียสดๆ 10-15 ใบตำให้ละเอียด ผสมกับเหล้าโรง ใช้น้ำยาทาบริเวณที่บวม อาการบวมจะหายไป และอาการเจ็บปวดจะหายไปในเวลา 30 นาที

รักษาผดผื่นคัน  ใช้เสลดพังพอนตัวเมียโขลกให้ละเอียดผสมกับดินสอพอง ทาแก้ผดผื่นคัน แก้พิษอีสุกอีใส

นอกจากนี้แล้วเสลดพังพอนยังสามารถใช้ ในรูปแบบของ “คาลาไมน์เสลดพังพอน” ใช้แก้คัน ใช้ในรูปของยาหม่องเพื่อแก้ฟกช้ำดำเขียว ในรูปแบบของกลีเซอรีน เพื่อใช้กับแผลในปาก ถ้าท่านปลูกเสลดพังพอนไว้ ทำใช้เองตามวิธีของชาวบ้านก็ได้ผลดีเช่นเดียวกัน ถ้าปลูกเสลดพังพอนไว้ก็ท้ารบกับโรคผิวหนังได้เลย  ²

วิธีใช้  ¹

1. ใช้ใบสด 1-2 ใบ ล้างให้สะอาด ตำให้ละเอียดเติมแอลกอฮอล์ 70%  หรือเหล้าขาวพอให้ยาชุ่มคนให้เข้ากัน เอาสำลีชุบน้ำยาทาบริเวณที่มีอาการบ่อยๆ วันละ 4-5 ครั้ง 

2. ใช้ในรูปเสลดพังพอนในกลีเซอรีน  ทำโดยนำใบสดที่สะอาดประมาณ 1 กิโลกรัม  ตำให้ละเอียด เติมแอลกอฮอล์ 70 % 1 ลิตรหมักไว้ประมาณ 7 วันกรองเอาเฉพาะน้ำยาใส่ภาชนะตั้งในหม้อน้ำร้อนเพื่อระเหยแอลกอฮอล์ออก(ห้ามตั้งบนเตาไฟโดยเด็ดขาด)  ให้เหลือประมาณครึ่งหนึ่งแล้วเติมกลีเซอรีนปริมาณเท่าตัว  แบ่งใส่ขวดเล็กเก็บไว้ใช้ได้นาน 6 เดือน  ใช้เสลดพังพอนกลีเซอรีนป้ายบริเวณที่มีแผลอย่างน้อยวันละ 3-5 ครั้ง

ข้อควรระวัง

ไม่ควรใช้วิธีตำพอกลงบริเวณที่มีอาการโดยตรงเพราะจะทำให้กากติดแผล  ทำความสะอาด ยาก อาจทำให้ติดเชื้อเป็นหนองได้

เอกสารอ้างอิง

1. สมุนไพรที่ใช้รักษาเริมและงูสวัดด้วยเสลดพังพอนตัวเมีย หมวดสาระน่ารู้ กับสมุนไพรของไทย https://www.samunpai.com/samunpai/show.php?cat=4&id=34  access  20/4/48

2. เสลดพังพอนตัวเมีย:ท้ารบโรคผิวหนัง สมุนไพรกับสุขภาพ

https://www.anamai.moph.go.th/newsletter/herbs/herbindex.html#sled access  20/4/48