ความหมายและความสำคัญของพืชสมุนไพร
พืชสมุนไพร (Medicinal Plants) หมายพืชที่นำมาใช้เป็นยารักษาโรคได้
เช่น บัวบก (Cantella asiatica) ใช้แก้ไข้หวัด ไข้แก้ร้อนใน แก้ไข้ แก้เผล ฟกช้ำ
สมุนไพรกำเนิดจากธรรมชาติและมีความสำคัญต่อชีวิตมนุษย์ ในทางสุขภาพอัน
หมายถึงทางด้านส่งเสริมสุขภาพและการรักษาโรค นอกจากมีคุณค่าทางด้านสุข
ภาพแล้ว สมุนไพรยังมีคุณค่าด้านวัฒนธรรม เศรษฐกิจ ตลอดจนคุณค่าด้านสิ่ง
แวดล้อมและการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพ
ความสำคัญของพืชสมุนไพร
1. ใช้ในการทำยา
2. ใช้เป็นวัตถุดิบเบื้องต้นในการสกัดสารเคมีต่าง ๆ เพื่อใช้ในการผลิตยาแผนโบราณต่อไป
3. ใช้ในการปรุงแต่งรส กลิ่น สี ของอาหาร
4. ใช้เป็นอาหาร
5. ใช้ในอุตสาหกรรมต่าง ๆ ของ เครื่องดื่ม เครื่องสำอางและอาหาร
ข้อดีของสมุนไพร
1. เป็นทรัพยากรธรรมชาติที่มีอยู่แล้ว
2. มีความปลอดภัยในการใช้ เนื่องจากสมุนไพรส่วนมากมีฤทธิ์อ่อนไม่ค่อยมีพิษมีภัย
3. ประหยัด ราคาถูก
4. เหมาะสำหรับผู้ที่อยู่ห่างไกลทุรกันดาร
5. ไม่ต้องกลัวปัญหาการขาดแคลนยา
ข้อเสียของสมุนไพร
1. เป็นการยากที่จะเลือกใช้พืชสมุนไพรให้ถูกชนิด
2. เป็นการยากที่จะเลือกใช้สมุนไพรให้ถูกขนาด ถูกสัดส่วน
3. การเตรียมยาค่อนข้างยุ่งยาก
4. เห็นผลในการรักษาช้า
5. พืชสมุนไพรบางชนิดอาจจะก่อให้เกิดผลข้างเคียงต่อผู้ใช้
ข้อควรระวังในการใช้ยาสมุนไพร
1. อย่าใช้ยาที่ขึ้นราและมีสภาพแก่จนเสื่อมคุณภาพ
2. ใช้ยาให้ตรงกับโรคและให้ใช้ในปริมาณเพียงพอกับอาการของโรค
3. ระวังอย่าให้มีพืชชนิดอื่นหรือวัตถุชนิดอื่นปะปน
4. การใช้ยาสมุนไพรบางชนิดควรงดอาหารที่มันจัดและมีรสจัดทุกชนิด
ยางจึงจะมีประสิทธิภาพดี
แนวทางในการพิจารณาคัดเลือกสมุนไพรมาใช้
1. เป็นสมุนไพรที่รู้จักกันเป็นส่วนใหญ่
2. มีหลักฐานทางวิทยาศาสตร์รับรองการใช้
3. คำนึงถึงการที่จะหาเมล็ดหรือกิ่งพันธุ์ได้ง่าย
4. เป็นสมุนไพรที่นำมาใช้ได้ง่าย
การแปรสภาพและเก็บรักษาพืชสมุนไพร
ยาสมุนไพรโดยทั่วไป มีทั้งการนำมาใช้สด ๆ หรือตากให้แห้ง
การใช้สดนั้นมีข้อดีที่สะดวก ใช้ง่าย การรักษาของยาสมุนไพรไม่คงที่
บางครั้งฤทธิ์ดี บางครั้งฤทธิ์ไม่ดี ยาสมุนไพรส่วนมากนิยมใช้แบบแห้ง
คุณภาพของยาคงที่ เก็บสมุนไพรที่ต้องการตามฤดูกาล แล้วนำมาแปร
สภาพโดยผ่านขบวนการที่เหมาะสม กระบวนการแปรสภาพยาสมุนไพร
ที่เหมาะสมนั้น นำส่วนที่ใช้เป็นยามาคัดเลือก การล้าง การตัดเป็นชิ้นที่
เหมาะสม เก็บรักษา วิธีการแปรสภาพยาสมุนไพรนั้นจะพบมากในอาหารไทย
ชาว่านหางจระเข้
ส่วนผสม
1. เปลือกว่าหางจระเข้ 1 ส่วน
2. ใบเตยหอม 1 ส่วน
3. เกลือ 1 ส่วน
วิธีทำ
ขั้นที่ 1นำเปลือกว่านหางจระเข้ไปล้างน้ำเกลือ แล้วไปลวกในน้ำร้อนเดือดจัด ๆ
และตักใส่น้ำในน้ำเย็น ใช้กระชอนตักให้สะเด็ดน้ำ แล้วนำไปผึ่งแดดให้แห้ง
ขั้นที่ 2 ใบเตยหอม นำมาทำความสะอาดและหั่นเป็นชิ้นเล็ก ๆ ผึ่งแดดให้แห้งและ
ไปอบให้แห้ง นำทั้ง 2 อย่าง มาผสมกัน
วิธีใช้