การตรวจทางทวารหนัก (Rectal examination)


บทนำ

การตรวจทางทวารหนัก (Rectal examination หรือ Per rectal examination เรียกย่อว่า พีอาร์/PR หรือ Digital rectal examination เรียกย่อว่า ดีอาร์อี/DRE) คือ การตรวจร่างกายวิธีหนึ่ง ที่แพทย์ใช้นิ้ว สอดใส่เข้าไปในช่องทวารหนักเพื่อการตรวจคลำอวัยวะต่างๆในอุ้งเชิงกราน/ช่องท้องน้อย เพื่อช่วยการวินิจฉัยหาสาเหตุ เมื่อผู้ป่วยมีอาการเกี่ยวกับอวัยวะในอุ้งเชิงกราน เช่น อุจจาระเป็นเลือด ท้องผูกเรื้อรัง หรือ ลำปัสสาวะไม่พุ่งเหมือนปกติเมื่อถ่ายปัสสาวะ เป็นต้น

อนึ่ง เนื้อเยื่อ/อวัยวะในอุ้งเชิงกราน ได้แก่ ทวารหนัก กระเพาะปัสสาวะ เนื้อเยื่อเกี่ยวพัน และเฉพาะในผู้หญิง คือ ช่องคลอด ปากมดลูก มดลูก และรังไข่ ส่วนในผู้ชาย คือ ต่อมลูกหมาก

การตรวจทางทวารหนัก

การตรวจทางทวารหนักมีประโยชน์อย่างไร?

ประโยชน์ที่ได้จากการตรวจทางทวารหนัก คือ

ข้อบ่งชี้การตรวจทางทวารหนักมีอะไรบ้าง?

ข้อบ่งชี้ในการตรวจทางทวารหนัก คือ

ข้อห้ามการตรวจทางทวารหนักมีอะไรบ้าง?

ไม่มีข้อห้าม การตรวจทางทวารหนัก เพราะการตรวจทางทวารหนัก เป็นการตรวจที่ง่าย ปลอดภัย ตรวจได้เลยเมื่อพบแพทย์ที่ห้องตรวจผู้ป่วยนอก ไม่ต้องใช้ยาชา หรือยาใดๆทั้งสิ้น และไม่ต้องเตรียมตัวล่วงหน้า

ข้อควรระวัง คือ เมื่อสงสัยมีการอักเสบของอวัยวะในอุ้งเชิงกราน เพราะถ้าตรวจคลำแรงเกินไป อวัยวะนั้นอาจอักเสบมากขึ้น หรือเมื่อสงสัยมีแผลในทวารหนัก การตรวจคลำอาจก่อให้ เกิดเลือดออกทางทวารหนักได้

เตรียมตัวอย่างไรในการตรวจทางทวารหนัก?

ไม่จำเป็นต้องมีการเตรียมตัวในการตรวจทางทวารหนัก ตรวจได้เลยเมื่อพบแพทย์ที่ห้องตรวจนอก ไม่จำเป็นต้องใช้ยาชา หรือยาอื่นใดทั้งสิ้น

มีขั้นตอนการตรวจทางทวารหนักอย่างไร?

ไม่มีขั้นตอนที่ยุ่งยากซับซ้อนในการตรวจทางทวารหนัก เพียงแพทย์แจ้งให้ทราบถึงการตรวจ และเหตุผลที่ตรวจ

การตรวจโดย ผู้ป่วยถอดกางเกง/กระโปรงออกทั้งหมด (รวมกางเกงในด้วย) นอนบนเตียงตรวจ โดยมักเป็นการนอนตะแคง โค้งงอตัวเต็มที่ โดยกอดเข่าไว้ เพื่อเปิดให้แพทย์สามารถมองเห็นปากทวารหนักได้ชัดเจน แพทย์จะใส่ถุงมือยางทางการแพทย์ และตรวจผิวหนังรอบๆปากทวารหนัก เนื้อเยื่อบริเวณรอบๆปากทวารหนัก หลังจากนั้นใช้สารหล่อลื่นช่วยการสอดใส่นิ้วชี้ของแพทย์เข้าไปในช่องทวารหนัก เพื่อตรวจคลำเนื้อเยื่อ/อวัยวะต่างๆที่อยู่ด้านหน้า และที่อยู่โดยรอบทวารหนัก ซึ่งในขณะตรวจแพทย์อาจสอบถามอาการที่เกิดขึ้นของผู้ป่วยขณะตรวจ และมักแจ้งผลตรวจให้ผู้ป่วยทราบในขณะตรวจ

เมื่อตรวจเสร็จ แพทย์จะเช็ดทำความสะอาดสารหล่อลื่นที่ปากทวารหนักผู้ป่วย แล้วถอดถุงมือ ล้างมือ เป็นอันสิ้นสุดการตรวจ

พยาบาลจะแจ้งให้ผู้ป่วยลุกนั่ง ลงจากเตียงตรวจ และแต่งตัวให้เรียบร้อย แล้วค่อยพูดคุยกับแพทย์ ในเรื่องผลของการตรวจต่อไป

ได้ผลตรวจเมื่อไร?

ในขณะตรวจทางทวารหนัก แพทย์จะสอบถามอาการที่เกิดจากการตรวจคลำ และคอยอธิบาย และแจ้งผลการตรวจไปพร้อมกับการตรวจ ผู้ป่วยจึงทราบผลทันที

แปลผลตรวจทางทวารหนักอย่างไร?

แพทย์แปลผลจากการตรวจ โดยการสอบถามอาการจากผู้ป่วยโดยเฉพาะอาการเจ็บ/ปวดขณะแพทย์ตรวจคลำ นอกจากนั้นคือ การตรวจพบ หรือตรวจคลำพบ แผล หรือก้อนเนื้อ การได้สารคัดหลั่ง และการได้เห็นลักษณะของอุจจาระ และสารคัดหลั่งที่ติดมากับนิ้วของแพทย์

การตรวจทางทวารหนักมีผลข้างเคียงไหม?

โดยทั่วไปไม่มีผลข้างเคียงจากการตรวจทางทวารหนัก ยกเว้นอาจมีอาการเจ็บได้บ้างเล็กน้อยในขณะแพทย์ตรวจคลำ โดยมักเกิดในผู้ป่วยที่มีการอักเสบของเนื้อเยื่อ/อวัยวะในอุ้งเชิงกราน เช่น ไส้ติ่งอักเสบ หรือมีการติดเชื้อในอุ้งเชิงกราน

ที่อาจพบได้บ้าง คือ ถ้าเนื้อเยื่อ/อวัยวะในอุ้งเชิงกรานมีการอักเสบ การอักเสบอาจรุนแรงขึ้นได้เมื่อมีการตรวจคลำโดยแรง เช่น ในโรคต่อมลูกหมากอักเสบ เป็นต้น หรือในกรณีมีแผลในทวารหนัก การตรวจคลำ อาจส่งผลให้มีเลือดออกทางทวารหนักได้บ้าง แต่อย่างไรก็ตาม ในกรณีแพทย์สงสัยมีการอักเสบของเนื้อเยื่อ/อวัยวะในอุ้งเชิงกรานหรือมีแผล แพทย์จะใช้ความระมัดระวังในการตรวจคลำเสมออยู่แล้ว

หลังตรวจต้องปฏิบัติตนอย่างไร?

หลังตรวจ ผู้ป่วยอาจรู้สึกระคายเคืองที่ปากทวารหนัก หรือในทวารหนักเล็กน้อย ซึ่งจะหายได้เองภายในระยะเวลาเป็นนาที นอกจากนั้น ทุกอย่างจะเป็นปกติ ดูแลตนเอง ใช้ชีวิตได้ตามปกติ ไม่มีข้อห้าม หรือข้อควรระวังใดๆทั้งสิ้น
ที่มา   https://haamor.com/th/การตรวจทางทวารหนัก/

อัพเดทล่าสุด